DƯỠNG SINH BỐN MÙA

DƯỠNG SINH BỐN MÙA

1. Làm gì khi tỳ vị hư nhược?

Tỳ là con của tâm, là mẹ của phế, trong ngũ hành thuộc thổ, ngũ vị thuộc ngọt, tỳ chủ thống nhiếp huyết, tỳ chủ vận hóa, tại thân thể là cơ nhục, khai khiếu ra miệng, tư nhuận ở môi, có quan hệ biểu lí với vị trong lục phủ, tỳ chủ thăng thanh, vị chủ giáng trọc. Về thời lệnh tiết khí tỳ thuộc 3 tháng mùa hè, đây cũng là mùa nóng ẩm nhất trong năm.

Sau khi sinh ra, việc duy trì các hoạt động sống và sự chuyển hóa của khí, huyết, tân dịch trong cơ thể đều phụ thuộc vào sự vận hóa thủy cốc tinh vi của tỳ vị. Tỳ vị là bộ phận chuyển hóa năng lượng của cơ thể chúng ta, nó chịu trách nhiệm biến thức ăn thành năng lượng, giống như động cơ biến xăng thành năng lượng của ô tô xe máy, kinh lạc giống như những sợi dây điện ẩn tàng trong cơ thể chúng ta, nó chịu trách nhiệm vận chuyển điện được tạo thành từ tỳ vị đến tất cả các cơ quan bộ phận của cơ thể nhằm điều tiết các cơ quan và tạng phủ khác nhau. Nếu không vận chuyển kịp thời điện của tỳ vị thì những điện năng này sẽ tích tụ trong tỳ vị, khiến cho công năng của tỳ vị bị suy yếu. Đồng thời, các cơ quan không nhận được điện sẽ bị trục trặc do không đủ điện và dễ mắc các loại bệnh tật. Do đó, tỳ vị được coi là nguồn gốc sinh hóa của khí huyết, là gốc rễ của hậu thiên.

2. Các triệu chứng bất thường của tỳ vị

Nếu tỳ vị bất hòa, tỳ mất chức năng kiện vận, tức thì sẽ xuất hiện các hiện tượng kém ăn, vị nhiệt thích uống mát, nôn mửa, chướng bụng, phân lỏng, khó tiêu, thậm chí mệt mỏi, gầy còm và các tổn thương khác do sinh hóa khí huyết không đủ.

Nếu tỳ mất chức năng thăng thanh sẽ làm cho chức năng thăng bố  sự tinh vi của thủy cốc bị tán thất có thể xuất hiện tinh thần mệt mỏi, đầu óc choáng váng.

Nếu tỳ khí hạ hãm nó có thể gây sa nội tạng, chẳng hạn như sa dạ dày, sa tử cung,... hoặc tiêu chảy mãn tính và sa hậu môn.

Nếu tỳ vị hư nhược mất đi chức năng thống nhiếp huyết, khi đó máu không theo kinh mạch mà tràn ra ngoài thành mạch, có thể xuất hiện một số hội chứng chảy máu như đi ngoài ra máu, chảy máu dưới da, chảy máu tử cung...

Nếu có phong tà ở tỳ thì có thể biểu hiện các triệu chứng như ra mồ hôi trộm, sợ gió, chân tay yếu, ăn không ngon, bề mặt tê ngứa.

Mùa hè nóng ẩm, mưa nhiều, ẩm ướt dễ làm tổn thương tỳ vị, nếu tỳ mất đi chức năng vận hóa thủy thấp sẽ làm cho thủy thấp ứ đọng trong cơ thể, toàn thân thủy thấp quá nhiều sẽ sản sinh các chứng bệnh khác nhau như thấp, đàm, ẩm. Chẳng hạn như đầy bụng, táo bón hoặc tiêu chảy, thiểu niệu, nước tiểu vàng, phù nề chi dưới ở một số phụ nữ, tăng bọng mắt, tay chân nặng nề, hai bên sườn trướng mãn, các triệu chứng như khó thở, đốm ban sắc trên mặt và mụn trứng cá.

3. Phương pháp bảo dưỡng tỳ vị

Để tỳ vị khỏe mạnh, nên loại bỏ tạp niệm, giữ tâm thái bình tĩnh, thanh thản.

Ăn uống điều độ, đủ lượng, đúng trình tự các bữa ăn để đảm bảo dạ dày thường xuyên co bóp, luồn lách, tống, tiết dịch tiêu hóa, không những có lợi cho chức năng tiêu hóa của dạ dày mà còn ngăn ngừa sự phát sinh của bệnh viêm loét dạ dày.

Trước khi ăn có thể uống chút canh hoặc nước, nhưng không nên quá nhiều, có tác dụng thúc đẩy dịch vị bài tiết, trợ giúp tiêu hóa.

Để đảm bảo ăn ngon miệng và chức năng tiêu hóa tốt, trước bữa ăn không nên ăn vặt.

Khi ăn nên thả lỏng, ít nói chuyện, nhai chậm, tránh gây tổn thương cơ học cho dạ dày do thức ăn thô.

Uống một chút canh hoặc nước sau khi ăn, nhưng không quá nhiều. Một mặt có thể súc miệng, thực quản và dạ dày, mặt khác cũng có lợi cho việc trộn thức ăn và dịch tiêu hóa, có lợi cho tiêu hóa.

Không nên vận động mạnh ngay sau khi ăn, nếu không máu lưu thông trong đường tiêu hóa sẽ giảm, ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa.

Không hút thuốc. Hút thuốc lá có thể khiến cơ vòng môn vị giãn ra, dịch mật dễ trào ngược vào dạ dày, nồng độ muối mật cao là một loại chất hóa học gây tổn thương niêm mạc dạ dày, dễ gây viêm dạ dày trào ngược dịch mật.

Ăn nhiều đồ ăn có tính bình, tính ôn, ăn ít các đồ ăn có tính hàn tính lương để dưỡng tỳ.

Thực phẩm có tính ấm thường dùng như: cải xanh, bí ngô, hành lá, hành tây, tỏi, cà rốt, gừng, đào, vải, nhãn, cam quýt, đu đủ, mận, hạt sen, đường cát, táo tàu, nho, gạo nếp, hạt óc chó, ô mai, hoa trà, trà ô long, mật ong, thịt bò, thịt gà, cá diếc, lươn và cá mè. Đối với người can vượng tỳ hư với triệu chứng rõ rệt nhất là rêu lưỡi vàng bẩn thuốc có thể thay thế bằng đậu xanh, cháo đậu xanh, ý dĩ, đó là những thực phẩm và cũng là vị thuốc có hiệu quả tốt nhất để trừ ẩm thấp. Sơn dược, ý dĩ, khiếm thức đều là những thực phẩm có công năng thần hiệu là kiện tỳ ích vị, nhưng mỗi loại khi dùng đều có điểm nhấn riêng. Sơn dược có thể bổ ngũ tạng kiêm tỳ, phế, thận, ích khí dưỡng âm lại có công hiệu thu liễm.  Ý dĩ kiện tỳ mà thanh phế, trong bổ có thanh, có thể loại bỏ thấp trọc ở đại tràng. Khiếm thực kiện tỳ bổ thân, chỉ tả chỉ di, thu liễm cố thoát. Ba vị thuốc trên nghiền thành bột nấu thành cháo rồi cho thêm đại táo để chữa chứng thiếu máu, tăng hiệu quả chữa các bệnh về máu rất rõ rệt.

Những người bị đầy bụng, táo bón, khí huyết hư nhược, kinh nguyệt không đều có thể ăn nhiều táo tàu mỗi ngày khi bụng đói, không chỉ bổ huyết kiện tỳ mà còn ích khí thông tiện. Đại táo có khả năng bổ huyết mạnh, tiểu táo (táo đỏ) có khả năng hoạt huyết mạnh, tiểu táo ăn ngon nhất là vào mùa hè. Có một số bệnh nhân đã nói với tôi rằng sau khi họ dùng cháo sơn dược ý dĩ khiếm thực thì thấy bụng trướng cứ tưởng rằng mình vốn hư yếu không thể bồi bổ, thực ra là họ đâu có biết do trong bụng có quá nhiều trọc khí, ngày thường không tống ra ngoài được, mà món cháo này có thể bổ khí thông tiện nhanh nhất không như họ nghĩ, khi nói cho họ hiểu họ đã thay đổi phương pháp sử dụng, hạn chế ăn vặt, ăn uống khoa học điều độ nâng cao hiệu quả của phương pháp trên. Việc sinh ra thanh khí chắc chắn sẽ đẩy trọc khí ra bên ngoài cơ thể hai khí sẽ cạnh tranh lẫn nhau, nếu khó thoát ra trong một thời gian thì ta sẽ cảm thấy đầy hơi chướng bụng, lúc này uống một bát canh củ cải trắng, nếu bị lạnh bụng có thể thêm chút hạt tiêu, đầy hơi chướng bụng tự nhiên sẽ thuyên giảm, dạ dày sảng khoái ngay, hoặc ta có thể ăn cháo sơn dược ý dĩ khiếm thực cũng được. Vậy nên người xưa nói không sai: “ trần huyết bất khứ, tân huyết bất sinh, trọc khí bất trừ, thanh khí nan tồn” tức là: Huyết cũ không mất, huyết mới không sinh, khí đục không bỏ, khí thanh khó giữ.

Chú ý giữ ấm chi dưới. Người bị lạnh dưới thắt lưng thường dùng lá ngải cứu ngâm chân, nhưng nước ngâm phải ngâm đến huyệt Tam âm giao của kinh Tỳ. Tam âm giao Huyệt thứ 6 của kinh Tỳ. Huyệt giao hội của 3 kinh chính Can - Thận - Tỳ. Một trong Lục Tổng Huyệt chủ trị vùng bụng dưới. Có tác dụng bổ Âm, kiện Tỳ, thông khí trệ, hóa thấp, khu phong, trừ hàn, điều huyết, sơ Can, ích Thận.

Thường xuyên xoa bóp tại đường kinh tỳ vị, bấm các huyệt đạo túc tam lý, huyết hải, tam âm giao để kiện tỳ cường vị. Khi đã có được nền tảng, nguồn sinh khí và khí huyết được củng cố, con người sẽ tăng sinh lực, vậy sao phải lo thân thể không cường tráng?

4. Cách dưỡng tỳ vị trong bốn mùa xuân hạ thu đông.

Mùa xuân: ăn bớt chua, ăn nhiều ngọt như sơn dược, chuối tiêu, đại táo để dưỡng khí của tạng tỳ. Ăn ít và ăn nhiều bữa, chỉ ăn no 7 phần, sáng ăn no, trưa ăn no, tối ăn ít. Tránh ăn quá nhiều.

Mùa hè: bớt ham mát, mùa hè thấp khí tương đối nhiều, ăn nhiều đậu, gạo để kiện tỳ lợi thấp, đồng thời bớt dầm mưa bớt ham lạnh. Ăn đúng giờ, ngồi ăn thay vì đứng hoặc ngồi xổm.

Mùa thu: nên xoa bóp nhiều phần bụng rốn, lập thu ăn nhiều cháo, cháo là kiện tỳ tốt nhất. Xoa bóp phần bụng rốn sau khi ăn hoặc trước khi ngủ. Phương pháp như sau: ta có thể xoa 2 tay vào nhau cho nóng lên và xoa bóp 64 lần theo chiều kim đồng hồ quanh rốn.

Mùa đông: Tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, mùa đông lạnh dễ kích thích dạ dày tiết axit, tốt nhất nên đi ngủ sớm dậy muộn, phơi nắng nhiều để giữ ấm cơ thể, đây là cách tốt nhất để bảo vệ tỳ vị, tỳ vị tốt có lợi cho việc cải thiện chức năng miễn dịch của con người.

Hãy nhanh tay trao sức khỏe này cho người mà ta cho là quan trọng nhất.

VƯƠNG LONG HOA- VIỆT NAM CHÍNH NHẤT QUÁN